Welke rol spelen de bodem en bodemorganismen in het herstel van natuurkwaliteit? Dat gaan onderzoekers van de Universiteit Leiden samen met drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder Dunea uitzoeken. Ze doen dat door al dan niet gesteriliseerde bodem te inoculeren met grond en zaden. Bezoekers van het Nederlandse duinlandschap zien graag een divers landschap met zand, gras en bos en met veel verschillende soorten planten en dieren. Maar de natuur in duinen is kwetsbaar. Natuurbeheerders zijn nu niet goed in staat de natuurontwikkeling in beschadigde duinen te sturen. Het nieuwe Leidse onderzoek gaat op zoek naar fundamentele inzichten in de rol van de bodem met alle organismen die erin leven op het leven boven de grond. Dit onderzoek biedt Dunea en andere beheerders nieuwe inzichten in het duinbeheer.

Hiervoor werken onderzoekers Nadia Soudzilovskaia (Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden) en Martijn Bezemer (Instituut voor Biologie Leiden en Nederlands Instituut voor Ecologie, NIOO-KNAW, Wageningen) samen met Dunea, dat grote duingebieden beheert en deze benut voor de productie van drinkwater. Gezamenlijk lanceerden ze een onderzoeksplatform met een langlopend experiment: Terra-Dunes.

Meijendel

Dunea is eigenaar van het terrein in Meijendel waar de proeven zullen plaatsvinden. Harrie van der Hagen, beleidsadviseur natuurstrategie bij Dunea: “Dunea produceert drinkwater in het uitgebreide duingebied tussen Monster en Katwijk voor 1,3 miljoen mensen in het westen van Nederland. Ze is daarbij verantwoordelijk voor de kwaliteit van de natuur zoals vastgelegd in Europese wetgeving (Natura 2000). Voor Dunea is het essentieel dat het beheer op een zo verantwoorde manier plaatsvindt. De duinen zorgen voor goed drinkwater en wij zorgen voor de duinen. De kwaliteit van het natuurbeheer is ook af te lezen uit de grote aantallen planten en dieren die recentelijk bij tellingen zijn gevonden in het kader van het 5000-soortenjaar dat Dunea met haar partners organiseert binnen het Nationaal Park Hollandse Duinen. De tussenstand is boven alle verwachtingen. Daarom juichen wij bij Dunea deze waardevolle samenwerking toe.”

Martijn Bezemer: ”Natuurherstel in beschadigde gebieden is moeilijk. Beheerders richten zich nu vaak op de aanwezigheid van plantensoorten. Maar we zien steeds meer in dat de bodem de plantengemeenschap stuurt, waarbij elke plantensoort weer interacties heeft met andere bodemorganismen. Als die niet aanwezig zijn, kunnen de planten zich niet vestigen.”

Natuurbeheerders kunnen die belangrijke rol van bodemleven ook gebruiken, laat recent ecologisch onderzoek zien. Ze kunnen een gebied met weinig natuurwaarde – bijvoorbeeld een uit productie genomen akker – inoculeren met kleine hoeveelheden grond uit een natuurgebied dat al verder ontwikkeld is. Het daarin aanwezige bodemleven als schimmels, bacteriën en kleine insecten zorgt dat de natuurontwikkeling vervolgens sneller en beter op gang komt. Met name mycorrhiza – een ondergrondse samenwerking tussen schimmels en plantenwortels – blijken hierbij belangrijk.

Ondergronds

In Terra-Dunes richten de onderzoekers hun aandacht op wat er ondergronds gebeurt tijdens de drie successiestadia in duinen: zand, gras en bos. Milieuecoloog Nadia Soudzilovskaia: ”Hoe bepalen bodemorganismen processen bij bovengrondse planten en dieren? Hoe beïnvloeden ze de koolstof- en nutriëntenstroom door een ecosysteem? Op die vragen verwachten we de komende jaren antwoord te vinden."

Het is voor het eerst dat onderzoekers de bodeminoculatietechniek gebruiken in een duinecosysteem. In het door Dunea beheerde Meijendel hebben ze een kaal stukje duin ter beschikking waar tot voor kort een gebouw stond. Hierop inoculeren ze verschillende onderzoeksveldjes met bodemorganismen, van verschillende successiestadia. Ook zaaien ze er een standaardzaadmengsel in van 20 plantensoorten. “Het is spannend welke planten zich vervolgens gaan vestigen,” aldus Bezemer. ”Dat zal afhangen van het type grond waarmee geïnoculeerd is.” De onderzoekers gaan in het bijzonder letten op de rol van mycorrhiza, die ze aan sommige proefveldjes toevoegen. ”Het is nog niet precies duidelijk of mycorrhiza de aanjagers zijn van ontwikkelingen in ecosystemen, of dat ze er alleen maar verschijnen als reactie daarop,” aldus Soudzilovskaia.

Het platform zal minimaal drie jaar bestaan. Hierna verwachten de onderzoekers en Dunea het te verlengen voor minstens nog eens 10 jaar.