Praktisch alle Nederlandse huishoudens werden dit jaar met een fors hogere energierekening geconfronteerd. De zogenoemde Opslag Duurzame Energie (ODE) bleek in dat geval een belangrijke boosdoener. Deze opslag is een belasting die door de overheid gebruikt wordt voor het stimuleren van het opwekken van groene energie. Een voorbeeld van zo’n groen initiatief is zonnepark ‘t Oor Loolaan in Bezuidenhout. De heffing van deze specifieke energiebelasting heeft er de afgelopen jaren voor gezorgd dat er inmiddels 7,7 miljard euro is opgehaald. Geld dat allemaal ter beschikking staat voor projecten die proberen aan te tonen dat goedkope energie ook op een duurzame en milieuvriendelijke manier kan worden opgewekt. Uit een onderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt echter dat het met het uitdelen van al die fondsgelden nog niet bepaald storm loopt. Een bedrag van 2,5 miljard euro, oftewel een derde van de geïnde belasting, ligt op dit moment nog steeds onaangeroerd op de plank.

Jaar na jaar meer inkomsten dan uitgaven
De trend dat er meer energiebelasting wordt geïncasseerd dan dat er aan groene energieprojecten wordt uitgegeven doet zich inmiddels meerdere achtereenvolgende jaren voor. In 2016 was er een onbenut overschot van 234 miljoen euro en het jaar daarop bleef er nog eens 305 miljoen euro extra in de staatskas liggen. In 2017 werd er namelijk 626 miljoen euro aan ODE-belasting geïnd, terwijl er uiteindelijk maar 321 miljoen euro aan relevante subsidies werd uitgekeerd. Het reeds bestaande overschot liep in 2018 nog verder op, aangezien de overheid in dat jaar ruim een miljard euro aan energiebelasting incasseerde, waarvan 571 miljoen euro uiteindelijk niet werd uitgegeven. Met dit soort jaarlijks steeds verder oplopende overschotten kan de belastingbetaler zich af gaan vragen waarom er jaar na jaar toch een steeds hogere ODE-belasting op de energierekening te zien is.

Rekenkamer zet vraagtekens bij beleid
Ook de Rekenkamer zet vraagtekens bij deze opmerkelijke situatie waarbij het overschot steeds verder oploopt. De opnieuw hogere ODE-heffing die in de energierekening van 2019 verwerkt zit, brengt namelijk nog eens 1,7 miljard euro in het laatje van de Staat, zonder dat de overheid goed duidelijk kan maken dat dat geld ook echt nodig is om de vergroening van het Nederlandse energieaanbod verder te stimuleren. Een soortgelijke situatie constateerde de Algemene Rekenkamer overigens ook al eens in het jaar 2015, toen bleek dat het Ministerie van Economische Zaken stelselmatig meer geld incasseerde dan er uiteindelijk aan subsidies werd uitgedeeld.

Geen heldere communicatie
Wat er precies met het overschot aan geïnde ODE-belasting gebeurt of gaat gebeuren is niet echt helder. Van de Rekenkamer moet de overheid daar meer duidelijkheid over geven. Officieel zijn deze inkomsten weliswaar geoormerkt voor duurzaamheidssubsidies die uiteindelijk milieuvriendelijke goedkope energie mogelijk moeten maken. Als dat echter niet duidelijk gecommuniceerd wordt, bestaat het gevaar dat de belastingbetaler de indruk krijgt dat dit soort overschotten gebruikt worden voor andere doeleinden die niets met duurzaam energiebeleid te maken hebben.