Net de film  ‘Twee druppels water’ van regisseur Fons Rademakers gezien uit 1963. Naar de roman De donkere kamer van Damokles van WF Hermans. Gaat over onze Nederlandse oorlog tegen de Duitsers toen iedereen in het verzet zat. De wereld denkt dat het na de tweede wereldoorlog vrij is geweest. Dat de wereld zonder oorlog is geweest. We zijn nooit vrij geweest. Zeker niet in onze geest en zeker niet in de werkelijkheid. Er zijn altijd halve zolen die vinden hoe jij moet leven of hoe je je geld en land moet inleveren omdat ze een grotere wijsheid over weet ik wat hebben. Simpel. 

Alleen, ik ben nog van de generatie die uit de eerste hand de verhalen van mijn oma en vader heb gehoord op elke verjaardag. Nou bijna elke dag. Koolas zeven op het Schuttersveld voor warmte in de kachel. M’n andere familie in de zwarte handel. Afijn, pissen van angst buiten omdat de vliegtuigen overvliegen. Het vergeten bombardement in West. Nou, mijn oma en moeder zijn het nooit vergeten omdat ze toen liepen op de Schiedamseweg. Of het moment van de bevrijding dat de schoonzus van mijn oma feest vierde met de Canadezen terwijl mijn oma haar herinnerde aan haar relaties met mensen in Duitse uniformen terwijl haar broer was afgevoerd naar het Ruhrgebied. Of de witte kabelkousen van een jongen geëxecuteerd naast het Stadhuis. Ingebrand op het netvlies van mijn moeder. Ze was zes jaar toen.

Vertel mij niets. De oorlog was er altijd. Het was overleven voor heel veel mensen. Mijn opa beschoten met een mud aardappelen op zijn fiets.

Dus, nu zie ik allerlei omhooggevallen politici uit een beschermde bubbel maar wat roepen over bewapening. Brekelmans, Paternotte en Jetten. Zie jullie wel een keer in een schuttersput zitten terwijl de stalen ratelende rupsbanden dreigen je lichaam te vermalen. Want dat is oorlog. Vriend wordt vijand.

Voor die vrijheid om onzin uit te kramen, stelletje prutsers, daar hebben heel veel mensen hun leven voor gegeven. In die oorlog die niet zolang was afgelopen in mijn leven. En ja, ik ben in militaire dienst geweest. Heb een schuttersput gegraven en was een redelijke scherpschutter. Daarna principieel dienstweigeraar. Want wat hebben de Russen ons aangedaan? Werkelijk? In de afgelopen eeuwen? Moskou is de opvolger van het Oost Romeinse Rijk. 

Misschien een keer vragen wat Oekraïne heeft gedaan in die oorlog van mijn ouders? Genadeloze kampbeulen. Bataljons met moordenaars. Al vroeg aanhangers van het fascisme. Maar nuance, ze waren bijna door Stalin uitgemoord. Ik geef het toe, Stalin heeft meer slachtoffers gemaakt dan Hitler. Maar hoeveel heeft de verovering van de Islam aan mensenlevens gekost, ook veel. En de verovering van Amerika door de Spanjaarden? Laten we Indonesië door onze gezellige Hollanders ook maar even vergeten. Allemaal in de naam van een gelijk, geloof of geld. De drie grote g’s. 

En nu zijn we weer terug. 

Terug naar de tijd dat onze literatuur door Mulisch, Reve en Hermans werd bepaald. Waren schrijvers. Wat? Vraag grok. Vroeger konden mensen zelf schrijven.

Vanaf 1945 tot 2001 beheerste de tweede wereldoorlog ons leven. Ook cultureel. De boeken, de films, de talkshows. Zat nog op de bank bij Paul Verhoeven toen net Soldaat van Oranje in de bioscoop kwam. Later maakte hij Starshiptroopers, de ultieme fascismeparodie. En daarna werden er nog zoveel boeken, kranten en films gemaakt en gevuld met die oorlog. Het was dwingend en overweldigend. Die oorlog was ons baken. Over het leven, over goed en kwaad. Alleen, het was allemaal een Hollywoodfilm. En misschien wel de mooiste. Een tijdelijke fase in een wereld die niet past in een boek of film. De nieuwe of de altijd aanwezige realiteit is nu aangebroken. We zijn weer in oorlog. Als twee druppels water.