Radar behoort tot mijn favoriete consumenten-programma’s. Front-vrouw Antoinette Hertsenberg nagelt keer op keer de boeven van de samenleving aan het kruis. Niet de louche oplichters die door Alberto Stegeman of Kees van der Spek met de camera op straat worden opgewacht, maar eerder de witte-boorden-criminelen die aan het hoofd staan van een energie-maatschappij, een verzekeraar, een tele-provider, bank, supermarkt-keten of reisorganisator.

Die witte boorden-criminelen worden vaak bij verrassing door de even beleefde als hardnekkige Fons Hendriks op hun glimmende hoofdkantoor opgezocht. De arrogante griezels onder hen houden zich dan schuil en schakelen de beveiliging in. De iets minder domme lafbekken laten ’t vuile werk opknappen door een gladde communicatie-medewerker en de slimmere bazen komen vanuit hun ivoren toren te voorschijn om recht te praten wat krom is. Een schooier met een nog iets hoger IQ neemt zelfs een grote bos bloemen mee, biedt de gedupeerde excuses aan en belooft goed te onderzoeken hoe het hier zo ontzettend mis kon gaan.

Slechts een enkele aangeklaagde schurk heeft het lef om persoonlijk in de studio van Radar te verschijnen en bij Antoinette aan te schuiven. Dat vraagt ook echt moed, want zelfs al heb je een jaar lang wekelijks mediatraining gehad, Antoinette laat zich niet met mooie woorden en een charmante kwinkslag om de tuin leiden. Dus steeds vaker willen de foute baasjes uitsluitend schriftelijk reageren. En daarmee laat je eigenlijk al zien dat je zelf ook wel weet dat je niet deugt. 

In de laatste Radar-uitzending van dit seizoen ontbrak zodoende iemand van verzekeringsmaatschappij Aegon - een vaste klant bij Radar - om uit te leggen waarom hun reis-annuleringsverzekering eigenlijk alleen uitkeert als je dood bent of bijna dood gaat. Maar wie eveneens schitterde door afwezigheid was de Haagse PvdA-wethouder Martijn Balster, verantwoordelijk voor Volkshuisvesting en Welzijn. Dankzij Balster slikt momenteel het halve Bezuidenhout anti-depressiva.

Van €100 naar €10.000

Want mensen met eigen huis in het Bezuidenhout dat niet is gebouwd op eigen land maar op gemeentelijke grond, zien binnenkort hun jaarlijkse erfpacht tot soms wel honderd keer meer worden verhoogd. Ja, dit is geen tikfout. Ik ben ook niet dronken of onder invloed van drugs. Er zijn in het Bezuidenhout echt mensen die van nog geen 100 euro erfpacht per jaar naar ruim 10.000 euro per jaar gaan.

Erfpacht is een soort huur die je betaalt voor het gebruik van grond. Het huis, de bedrijfsruimte, werkplaats, kortom de opstal is jouw bezit, maar de grond waarop het staat behoort toe aan een ander (in veel gevallen de gemeente). Dat de hoogte van die erfpacht eens in de zoveel tijd  opnieuw wordt vastgesteld is logisch. Elk huurcontract wordt periodiek aangepast. En zoals alles in het leven is ook de grondprijs aan verandering onderhevig. Dat geldt zeker in de grote steden. Hoe schaarser de grond, hoe hoger de waarde. Er zijn particulieren die heel rijk konden worden door grondspeculatie.

In het Haagse Bezuidenhout speelt iets speciaals. In maart 1945 werd de wijk voor een belangrijk deel verwoest door het Britse vergissingsbombardement. Daarmee werd Den Haag - meteen na Rotterdam - de meest gehavende stad van het land. Met een enorme woningnood. Na de bevrijding werd er zo snel mogelijk nieuwbouw gepleegd en de toen geldende erfpacht werd - om huizenkopers in deze periode van wederopbouw enige zekerheid te geven - meteen voor 75 jaar vastgelegd.

Nu is alles duurder dan 75 jaar geleden. Dus dat er op de vernieuwingsdatum een andere bedrag voor de erfpacht uit de bus zou komen, kan niemand verbazen. Maar van 100 euro naar 10.000 euro per jaar, kun je gerust exorbitant noemen. Het Bezuidenhout is een leuke middenklasse-buurt, maar niet een wijk waar louter de hogere inkomens wonen. 

Heeft Balster soms een eigen methode bedacht om de huizenprijzen in een groot deel van Den Haag eens stevig te laten dalen? Want wie heeft er straks nog drie ton of meer over voor een woning in het Bezuidenhout, Rustenburg, Oostbroek, Vruchtenbuurt, Bomenbuurt, Vogelwijk, Mariahoeve, Valkenbos, Waldeck, Loosduinen etcetera, wanneer er ook nog eens een forse jaarlijkse canon aan de gemeente moet worden betaald? 

Veel huizenkopers - zeker in een overspannen markt - kijken nauwelijks naar zoiets als erfpacht. Maar wat je nu in Den Haag ziet gebeuren is dat de vaste lasten voor ‘erfpachters’ in het Bezuidenhout van het ene op het andere moment met 250 tot 800 euro per maand stijgen. Welk normaal inkomen is daartegen bestand? 

De kwestie heeft inmiddels niet alleen de aandacht van Radar getrokken, maar ook van andere landelijke media. En als ik dan de reactie van de verantwoordelijke socialistische wethouder Balster zie, begrijp ik meteen waarom de Partij van de Arbeid gaandeweg is verworden tot een splinterpartij. Dit is nu precies het regentengedrag waar de populisten hun succes aan danken.

Carrièremaker

Balster is het prototype van de hoog opgeleide carrièremaker, die via zijn partij op het pluche is beland en het gevoel met de samenleving kwijt raakt. Mooie praatjes op zijn website en op social media, maar in de praktijk een kille regent. Eén van zijn communicatie-adviseurs heeft hem waarschijnlijk ingefluisterd dat het in deze kwestie verstandig is om wat empathie te tonen en je niet meteen louter op de cijfers te richten, dus de eerste zin van de schriftelijke reactie aan Radar luidde: “Ik neem de signalen van erfpachters die zich zorgen maken zeer serieus.”

Daarna volgen dan wat zorgvuldig geformuleerde zinnetjes die vriendelijk klinken (en bedoeld zijn om de mensen te sussen), maar die de slachtoffers geen enkele houvast bieden. Zoals “mensen die door deze stijging serieus in de problemen dreigen te komen, gaan we helpen.” En “We erkennen de noodzaak om hierin met verschillende maatregelen tegemoet te komen. We gaan tot het uiterste binnen de mogelijkheden en ik ga er vanuit dat we hiermee de zorgen kunnen wegnemen.”

Maar voor je tien zinnen verder bent, wordt duidelijk dat door de bewoners gewoon zal moeten worden gedokt wat het stadhuis heeft bedacht. Alle denkbare argumenten worden er bijgehaald: allereerst de positieve kanten van erfpacht (daardoor konden de huizen destijds goedkoper worden aangeboden) maar meteen daarna gaat het over de marktwerking, de inflatie, de gestegen energiekosten, de oorlog in Oekraïne en de sterk gestegen grondprijzen in Den Haag. Het is alsof ik de eerste beste huisjesmelker zijn marktconforme woekerprijzen hoor verdedigen. Zou Balster een oud-schoolvriendje zijn van Prins Bernhard junior?

Lang heb ik de naïeve gedachte gehad dat bestuurders er voor de samenleving waren. Dienstbaar wilden zijn aan de bevolking. Dat die mensen bepaalde idealen hadden, ideeën hoe ze de maatschappij beter kon maken, eerlijker, rechtvaardiger en dat ze daarvoor de politiek in gingen. En zeker bij de PvdA had ik ooit het idee dat het om de gewone man ging. Maar dat blijkt merendeels achterhaald. Zodra ze zichzelf als ook ‘sociaal-democraat’ omschrijven in plaats van ‘socialist’ weet je hoe de vlag hangt.

Grondspeculant

Balster gaat nog een stap verder. Onder zijn aanvoering stelt de gemeente zich op als een keiharde kapitalist, een meedogenloze grondspeculant. Nergens lees of hoor je enig besef van redelijkheid. Zoals zo vaak bij de overheid is ook hier de menselijke maat ver te zoeken. Wie iets tegen de buitenproportionele verhoging inbrengt, wordt bedolven onder een lawine van rekenmethodes, taxaties, stijgingsscenario’s, Aanvullende Algemene Regels en canonpercentages. Wat je natuurlijk wil horen, is dat een wethouder constateert dat een dergelijke verhoging onfatsoenlijk. Niet een opsomming van juridisch geneuzel waar de doorsnee Hagenaar geen chocola van kan maken.

Op deze plek heb ik me er een paar jaar terug al eens over verbaasd hoe de joodse jurist David Simons - overlevende van de Holocaust - bij terugkeer in Den Haag de rekeningen voor erfpacht over de jaren 1943, 1944 en 1945 kreeg gepresenteerd: 420,40 gulden per jaar. Dat Simons in 1943 op transport was gesteld en de Duitsers zijn huis hadden geroofd met de bedoeling het aan een NSB’er te verkopen, deed volgens onze gemeentelijke overheid niet terzake. Regels waren nu eenmaal regels. Het zou 70 jaar duren voor Den Haag inzag hoe beschamend die houding was geweest.

Maar het is er qua bestuurlijk fatsoen niet beter op geworden. Het past allemaal in de mentaliteit die we inmiddels kennen van de toeslagen-affaire, van de aardbevingsschade in Groningen en van de overstromingen in Limburg. De harteloze overheid die zich verschuilt achter wetten en regels, die zich weigert te verdiepen in wat redelijk is. Een overheid die zich vooral opstelt als de vijand. En maar huilen over de slechte opkomst bij verkiezingen. En maar niet begrijpen waarom het wantrouwen in de politiek zo groot is. En maar niet beseffen waarom de populisten het zo goed doen.

In de acht kantjes die Martijn Balster nodig had om het Haagse beleid tegenover Radar te vervaardigen, wordt in de laatste alinea goed duidelijk hoe de gemeente er uiteindelijk in staat: “Wat de rechtsbescherming betreft heeft een erfpachter (juridische) mogelijkheden om op te komen tegen rechtshandelingen van de gemeente als contractpartij.” 

Met andere woorden: als het je niet zint, ga je maar procederen. In ben geen fan van Hart voor Den Haag. Maar politici met gewoon ’t hart op de juiste plaats zou al een hele verbetering zijn.