De hele ochtend en een stuk van de middag zat ik aan de computer, aan één stuk door, hopend te begrijpen hoe het leger in Indië zo snel ging van mobilisatie van capitulatie, en toen kon ik niet meer verder. Dat kwam door een kort artikel in het Soerabaijasch Handelsblad van 10 december 1941.

Wat is er dan gaande? Volop ellende door het bombardement op Pearl Harbor. Amerika stapt in de Tweede Wereldoorlog. Nederland 'acht zich in staat van oorlog met Japan'. Indië vermoedt wat er gaat komen, het leven verandert er dus razendsnel. Elke Japanner is een vijand, en in de stad Lawang (Java) zijn er nog drie over, en over deze drie schrijft de krant :

Hier werden slechts de drie overgebleven te Lawang vertoevende Japanners geïnterneerd. De tokohouder van het oudste warenhuis, die zijn zaken van een zeer klein toko'tje zag uitbroeien tot een behoorlijke zaak, had juist het voornemen den dag vóór de oorlogsverklaring van Japan onze veste te verlaten. Zijn eigendommen n.l. gronden en ijzeren loods had hij voordeelig van de hand gedaan. Het warenhuis wordt thans verder gedreven door een Chinees. Ook de tweede opgevatte Japanner behoorde bij deze zaak.

De derde Japanner had hier slechts sinds korten tijd een klein warenhuis. Eenigen tijd geleden zond hij zijn vrouw en baby naar Japan, doch liet hen kortgeleden terugkeeren. De zaak was zijn persoonlijk eigendom. Hijzelf zei niets te winnen of te verliezen te hebben als er onweerswolken zouden losbarsten. Allen waren zeer gedwee toen zij mee moesten.

Dat staat er: “zeer gedwee”.  Het klinkt naar zwijgen, beleefd knikken tegen het noodlot dat zich aandient, weten dat er geen redding komt.

Misschien zag de tokohouder het aankomen, de oorlog, en daarna weer niet. Zoiets is lastig te geloven, omdat het consequenties heeft. Waar moet je heen, wat doe je met het leven dat je hebt opgebouwd? Er staan geen namen bij, dus het is moeilijk verder na te zoeken wie ze waren en hoe het verder ging. Het woord ' geïnterneerd' omvat al een wereld aan moeilijkheden.

Mijn hoofd en mijn huis zitten vol kennis over de oorlog, en nu begin ik het dieper in mijn hart te voelen. Het is eenvoudiger om de Japanner alleen als Jap te zien, overzichtelijker, maar zo'n krantenbericht laat zien, dat er ook anderen waren, zoals deze tokohouder. Het is dan pas 1941 en de oorlog zal nog lang duren, zo heel erg lang.

https://www.indischeschrijfschool.nl