De tijden zijn er niet meer naar dat militairen uit Indië een moment van stilte krijgen. Een eerbiedig moment, met stilte die ruimte geeft aan gevoelens van ontzag en eerbied. Ruimte voor de vraag: als ik er zelf voor stond, in die situatie, wat had ik dan gedaan?

Deze week op 12 oktober, in 1941, stortte het vliegtuig neer met KNIL-commandant Berenschot aan boord. Die ramp voltrok zich even snel als afschuwelijk: binnen twee minuten na het opstijgen was er geen redden meer aan.

Het KNIL verloor een commandant, Indië verloor de man die een baken van vertrouwen was in een  klimaat van naderende oorlogsdreiging. Zomaar, bam, weg. Prompt circuleerden er geruchten over een aanslag, iemand had met opzet een technisch mankement aangebracht. Te bewijzen viel het niet.

De kranten stonden bomvol met berichten over het ongeluk, en over wie Berenschot was geweest. Een Indische jongen. Uitstekend opgeleid. Internationaal aanzien. Een troepenofficier. En ook, een moedige man. Dat laatste bezat een diepere waarheid dan de pers kon weten.

In 1939 had Berenschot het legercommando aanvaard, wetende dat het KNIL met alle hulpkrachten erbij niet in staat zou zijn de verdediging van Indië te houden. Een aantal dagen, op z'n hoogst. Feitelijk een hopeloze zaak, geen redden aan, indien Japan aanviel zouden ontelbaar veel mannen sneuvelen.

Wie wil er in zo'n situatie nou de leiding nemen?
Menigeen die de werkelijke situatie kende, had feestelijk bedankt voor de eer en was met de dierbaren ogenblikkelijk vertrokken, naar een veiliger plaats, voor zover die nog bestond.

Berenschot daarentegen accepteerde het commando. In de tijd die hij had, probeerde hij zowel eerlijk als bemoedigend te zijn over de kansen van Indië. Hij hield toespraken, schreef artikelen, bezocht legeronderdelen - hij deed wat hij kon om het moreel van mensen en troepen zo sterk mogelijk te maken. Want hij wist: dat is straks het beste dat we hebben.

Tot het stopte met dat vliegtuigongeluk.

De begrafenis in Bandoeng trok duizenden mensen. Aan het graf spraken hoge autoriteiten. Iedereen voelde de diepte van het verlies.

Ja, Berenschot trad op binnen het koloniale systeem. Daarmee is niet alles en iedereen meteen helemaal slecht, ook al is het systeem op zich dat wel.

Een man als deze generaal was, verdient onze blijvende aandacht, beter nog gezegd, ons blijvend respect. Om de moed anderen te sterk te willen maken, te willen helpen, wetend dat de oorlog verloren ging worden, en dan toch een rechte rug te houden.