Zo langzamerhand begin ik te begrijpen, dat destijds alle mensen van enig belang - en zij die dat meenden te bezitten - aankwamen in de stad op het staatsspoor. Dat was het Hollands Spoor. Staatsspoor klinkt belangrijker, dat zult u met mij eens zijn. Ik zoef even terug naar dinsdag 14 juni 1927, toen het detachement KNIL aankwam bij het spoor.
Het was een klein clubje KNIL-mannen en ze spraken nauwelijks tot geen Nederlands, maar desalniettemin wenste Hare Majesteit de Koningin hen te ontvangen. Aan het staatsspoor werden ze opgewacht door de minister van Koloniën en een aantal kolonels en generaals. De KNIL-militairen marcheerden langs Plein en Buitenhof, naar Huis ten Bosch. Daar werden de mannen op het voorplein opgesteld om te wachten. Er kwamen langzaam auto's aangereden. Uit de auto's en op het bordes kwamen Wilhelmina en Hendrik, de kroonprinses Juliana en wat hooggeplaatsten, die niet echt nodig zijn maar het beeld zo mooi opvullen.
De majesteit inspecteerde de mannen.
De mannen defileerden.
Daarna werden enkelen speciaal ontvangen.
Na het bezoek presenteerde het KNIL het geweer.
Het was een mooie dag voor de stad, voor de kolonie, ja, eigenlijk voor iedereen. Ik hoop nog eens mensen te spreken die me gaan vertellen dat hun vader of moeder niet kon ophouden erover te vertellen, en dan hoor ik iets over de sfeer. Maar daar kan ik me nu al iets bij voorstellen. Den Haag juichte voor het KNIL en de koninklijke familie steunde dat van harte. Er waren ook andere kringen, die alles op dezelfde mestvaalt gooiden: militair, KNIL, kolonialisme, Indië, geweld. Een groot anti-gevoel dat weinig ruimte voor nuance laat.
Ik denk altijd: je moet het verleden begrijpen in de context van het verleden. Het KNIL. Veteranen. Politionele Acties. Met de kennis van nu, kunnen we de situatie van toen leren bevatten. Wat er eigenlijk gebeurde en waarom. Wie er in gebreke bleef, en waarom. Wie toen een held was, volgens de maatstaven van toen. Wat ervoor nodig is, dat is kennis. Eerst kennis over het verleden opdoen, dan pas een mening vormen. Niet andersom. Dat kom ik nogal eens tegen als ik een lezing geef over Van Heutsz. Dan vraag ik: "Waarop baseert u dat?" en daarna heb ik bijna ruzie.
Om een beetje innerlijke moed te houden - want dat is nodig, hoor - denk ik aan het Holland Spoor als aan het staatsspoor, en in een moeite door denk ik aan dinsdag 14 juni 1927.