Ideaal is dit. Eerst naar het Nationaal Archief, om oude Haagse papieren te bestuderen. Daarna door naar het Lange Voorhout, om langzaam onder de bomen te wandelen en schaduwen te zien van de ambtenaren, die daar eens voorbij snelden, mappen onder de arm gekneld.

Het besef dat in Den Haag het Ministerie van Koloniën stond, is aan het vervagen. Het oude gebouw is gemoderniseerd en het maakt nu deel uit van een ander gebouw. Alleen binnen zijn er nog herinneringen, maar toegankelijk is het niet echt. Weinigen weten, dat juist daar de grote en kleine beslissingen werden genomen over de kolonie, en dat het druk was van de mannen, die Indisch ambtenaar werden genoemd, zonder dat zij Indisch waren. Velen hadden Indië nooit gezien, laat staan begrepen. Maar verstand meenden zij er wèl van te hebben, want nu ja, dat was het bestaansrecht van een Indisch ambtenaar.

Dat Ministerie moet een fascinerende wereld zijn geweest. Een strikte hiërarchie die bepaalde wie er de meerdere en mindere was, een meedogenloos mechanisme van promotie en degradatie, met consequenties voor het salararis en het aanzien. Vrindjes hebben hielp. Een goede achternaam ook: een oude of belangrijke familie kreeg voorrang boven anderen. Elke keer als ik naar het gebouw kijk, zie ik die zwerm van ambtenaren schemeren door de muren. Waar gaan ze heen?

Naar de Witte, als ze tenminste toegelaten waren - de ballotage was streng. Naar de kleermaker, als die niet aan huis kwam. Lagere ambtenaren werkten langer, tot diep in de nacht, in de hoop ooit hoger te worden. Ze wisten: ik kan gepasseerd worden.

En toch is het juist op ergens anders, op het Lange Voorhout, dat ik de Indische ambtenaren zie gaan. Netjes gekleed, toen was dat nog een vereiste om serieus genomen te worden. Mannen met een hoed, die ze elegant afnamen voor een passerende dame. En ook mannen met een snor, die dankzij deskundige zorg op elk gezicht een ander model had. Iedereen herkende een Indisch ambtenaar, vermoed ik.

Ach, hoe de tijden zijn veranderd. Nu is het koloniale verleden verdacht, de straten zijn gevuld met mannen in vrijetijdskleding, ook al hebben ze een betrekking die ertoe doet. En toch, als ik uit het Nationaal Archief kom en ik heb door al die papieren het verleden in mijn hoofd, dan ga ik even op het Lange Voorhout wandelen, temidden van de schaduwen.

www.kolonialezaken.nl