Voor de vrede was er de oorlog. En daarvoor waren er discussies, of Nederland wel te verdedigen was. Weer daarvoor de vraag, hoe Indië verdedigd moest worden. En wat dat mocht kosten. Nou, u weet hoe dát afliep.

In mijn onderzoek naar Van Heutsz ben ik nu aangekomen in de tijd van de Eerste Wereldoorlog. De zee is onveilig vanwege de torpedo-duikboten. Alles en iedereen kan zomaar aan flarden geschoten worden. Indië ligt verder weg dan ooit, het eilandenrijk is zowat onbereikbaar. Wat doe je eraan? Van Heutsz vindt: zet een stevige verdediging op, ook door inheemse mannen, en bekostig een vloot. Dat leidde tot een omvangrijke maatschappelijk discussie en tot heel, heel veel vergaderen. Het is nooit echt goed gelukt, met die verdediging. Ook niet die van Nederland.

Straks in 2020 is het thema '75 jaar bevrijding'. Jawel, maar alleen van een gedeelte van Nederland. Indië kreeg de burgeroorlog die Bersiap heet en daarna de ellende van de politionele acties. Daar ging de oorlog door, en oorlog heeft helaas veel gezichten, dat weten de inwoners van Nieuw-Guinea tot op de dag van vandaag. Dus die 75 jaar klopt eigenlijk niet, want Indië maakte deel uit van het koninkrijk der Nederlanden, met Wilhelmina als vorstin. 

Doordat Van Heutsz militair is, kijk ik door zijn ogen naar de wereld van toen. Hij wil weerbare mensen, dus mensen die zichzelf en hun land kunnen verdedigen. Weerbaar betekent: in fysiek goede conditie zijn. Hij promoot sport en padvinderij. Want, vindt hij, een goede landverdediging mag niet alleen van de militairen verwacht worden. Iedereen moet een bijdrage kunnen leveren. Middenin de Eerste Wereldoorlog geeft hij een galadiner voor het comité Indië Weerbaar. Daardoor laaide de discussie weer op: wat mag de verdediging, de defensie, kosten volgens de Nederlandse regering?

Ik vrees dat het inderdaad zo banaal was. De kosten. Het prijskaartje. Toen Van Heutsz er al lang niet meer was, werd er op het KNIL bezuinigd, dat heette 'modernisering'. Het is dermate pijnlijk dat ik er van de zenuwen om moet lachen. Hoe kònden ze het bedenken? Als het om Indië gaat, is de regering snel zuinig, dat zie je aan de hardnekkige weigering de salarissen van militairen alsnog uit te betalen. Rechtvaardigheid is mooi, maar snel te duur.

Voor het aankomende jaar zet ik me dus een beetje schrap. Vrede en oorlog zijn twee kanten van dezelfde munt. Onvervreemdbaar.

https://www.indischeschrijfschool.nl