Nu de wereld opnieuw wordt ingericht, waarbij landjepik acceptabel blijkt, is ’t misschien tijd om ook eens vanuit EU-gezichtsveld te kijken. Als Rusland zich de Krim en Donbas mag toe-eigenen, als Amerika het oog laat vallen op Canada, Groenland en de Gaza-strook en als China straks ongehinderd Taiwan inpikt, is het dan geen zaak dat Europa zich ook geopolitiek laat gelden?
Nee, geen nieuwe staten erbij, geen oude koloniën terugveroveren, geen gebiedsuitbreiding. Integendeel, laten we ons juist snel ontdoen van landen waar we in Europa alleen maar last van hebben. Laten we ze afstoten, als ruilobject gebruiken! Ik denk allereerst aan Hongarije, maar ook aan Slowakije. Polen laat ik voorlopig even buiten beschouwing; daar zit na acht jaar eindelijk weer een regering die vrije pers en onafhankelijke rechtspraak respecteert. Roemenië is ook een twijfelgeval.
In veel voormalige satellietlanden van de Sovjet-Unie stroomt nog volop dictatoriaal gif door de aderen van de politiek en ambtenarij. De Poetin-gezinde regeringsleiders Orban (Hongarije) en Fico (Slowakije) blijken voortdurend kwaadaardige gezwellen binnen de EU. Je moet er niet aan denken dat Servië er ook nog bij komt. Dus dit is het moment om ons van al die narigheid te ontdoen. Die hele zooi terug in de Russische invloedssfeer; zeg maar Jalta 2.0. Een nieuw IJzeren Gordijn er omheen en klaar.
Berlijnse Muur
Hoe blij en optimistisch waren we toen De Koude Oorlog ten einde was. Voorjaar 1989 viel bij stukken en beetjes het IJzeren Gordijn en aan het eind van dat jaar werd zelfs de Berlijnse Muur gesloopt. De dreiging van een atoomoorlog - tussen het communistische Oostblok en het kapitalistisch Westen leek voorbij. Er lonkte een toekomst van eeuwige vrede. De kernwapens aan beide kanten van het IJzeren Gordijn konden naar de sloop.
‘Mister Gorbatjov, tear down this wall’ (‘breek deze muur af!’) had de Amerikaanse president Ronald Reagan op 12 juni 1987 uitgeroepen tijdens een toespraak bij de Brandenburger Tor. En dat bleek uiteindelijk niet aan dovemansoren gericht. Gorbatjov, de toenmalige leider van de Sovjet-Unie, wilde serieus de vrijheid in zijn land vergroten door glasnost (transparantie) en perestrojka (herstructurering).
Nog geen twee jaar later stroomden de eerste Oostblokkers vrijelijk over de grens tussen Hongarije en Oostenrijk. Daarna volgde de rest: gingen de slagbomen omhoog bij alle satellietlanden: de DDR, Tsjecho-Slowakije, Polen, Bulgarije, Roemenië. En uiteindelijke bij de Sovjet-Unie zelf. Letland, Estland en Litouwen werden weer zelfstandige republieken, evenals Oekraïne.
Die landen wisten - verlost van het communistische juk - niet hoe snel ze aansluiting moesten zoeken bij de Westere wereld, bij Europa. En tot groot ongenoegen van de huidige Russische machthebber Poetin zelfs bij de NAVO. Want met name de Baltische staten en Polen wilden verzekerd zijn van een toekomst zonder Russen.
Het was niet alleen de vrijheid, maar ook de welvaart die de inwoners van die landen trok. Onder het Sovjet-regiem was het maar een armtierige bedoening geweest. Zelfs de nieuwe republieken van het uiteengevallen Joegoslavië - geen satellietland van de Sovjet-Unie, maar wel sympathiserend met het communisme - stonden in de rij om zich bij de EU aan te mogen sluiten. Het aantal sterren in de blauwe vlag van de Europese Unie groeide en groeide.
Dat leek leuk. Het vrije westen breidde uit met een weliswaar armlastig en corrupt stelletje buurlanden, maar anderzijds lag daar ook een enorme nieuwe afzetmarkt. Bovendien kwam er een enorm arsenaal arbeiders beschikbaar: mannen en vrouwen die ineens vrij konden reizen, niet veeleisend en lekker goedkoop waren.
Slachthuizen, transportbedrijven en de tuinbouw floreerden bij de gratie van Polen, Bulgaren en Roemenen. Bij particulieren werden door deze arbeidsmigranten voor een prikkie huizen verbouwd, daken bedekt en tuinmuren gemetseld.
Maar het bleek niet allemaal rozengeur en maneschijn. In Nederland kregen we ook te maken met de Bulgarenfraude (waaruit vervolgens de Toeslagenaffaire voortkwam), met Poolse criminaliteit en prostitutie-straten die voortaan werden bevolkt met vrouwen uit het voormalige Oostblok; meisjes vaak nog, die in het thuisland waren voorgespiegeld dat ze hier tegen een mooi salaris serveerster of kamermeisje werden.
Inmiddels zijn we op een punt aangekomen dat je je af kunt vragen wat de EU met die nieuwe aanwinsten sinds 1989 allemaal heeft binnengehaald? Zelfs de DDR, voor 1945 toch gewoon een deel van Duitsland, blijkt na de eenwording eerder een last dan een lust. Het is een broeinest van neo-nazi’s: Oost-Duitsland stemde onlangs massaal op de extreem-rechtse AfD. Dus misschien kunnen we daar ook meteen vanaf.
Geografisch is zo’n herschikking van de Europese atlas niet makkelijk; dat vraagt wel om een creatieve oplossing. Maar ach, West-Berlijn is ook decennia lang een enclave binnen het Warschau Pact geweest: over land uitsluitend bereikbaar via een 170 kilometer lange snelweg dwars door vijandig gebied. En Rusland heeft al sinds 1946 ervaring met Kaliningrad - voorheen een stukje Oost-Pruisen - geïsoleerd tussen Litouwen en Polen.
Dus als Poetin nou zijn tengels aftrekt van Oekraïne (dat wordt gewoon een Amerikaans wingewest voor delfstoffen) en - voor wat het waard is - plechtig afziet van Polen, Letland, Estland en Litouwen, dan mag-ie wat mij betreft de meeste andere oude Oostblok-zooi met een strik eromheen terugkrijgen. Veel plezier ermee!