Het is in onze anti-koloniale tijd nauwelijks voorstelbaar, maar ooit was het zo, dat voormalige koloniale bestuursambtenaren trots op hun loopbaan waren. Jazeker. Hun titel hielden ze met beide handen vast. En dus staan ze daarmee in de oude telefoonboeken, alle oud-residenten, voormalige assistent-residenten, en ga zo maar door.
Ik kijk dus graag in die telefoonboeken, net als in de adresboeken. Ze staan er allemaal in. Inderdaad, ik lees dat. Pagina na pagina van de pdf-documenten. Digitaal is het gemakkelijk zoeken op beroep en op straatnaam. Wie woonden er nog meer in de Bankastraat? Plattegrond erbij. Dan de straten in de buurt even meenemen. De advertenties erbij, die zeggen ook iets over wat toen normaal was.
Dat het een beetje raar is om dol te zijn op telefoonboeken, begrijp ik. Misschien heeft u de tijd van telefooncellen nog gekend, kleine glazen huisjes op straat waar die logge boeken hingen, klaar voor gebruik. Ze leken de saaiste boeken ter wereld. En nu verzamel ik ze zowat. Zo kijk ik op een andere manier naar de stad van toen: in de hoop het gewone te zien, het alledaagse, omdat ik vermoed dat daarin de meeste waarheid schuil gaat.
Wie zich indertijd als oud-resident in het telefoonboek liet zetten - dat was een keuze - wilde dat dus uitdragen. Wellicht was er een verlangen met ontzag te worden aangesproken, een lidmaatschap van De Witte (niet voor iedereen, zeker niet) en een wonen op stand. Maar Indische pensioenen waren niet altijd wat men in Nederland dacht. Wonen op stand betekende soms met financiële moeite de stand ophouden, om in het oog van de Haagse wereld gezien te blijven. Een resident, bestuurder van een kleiner of groter gebied, dat was een iemand, een persoon, een mensch.
Dat was toen. Nu horen we kinderen en kleinkinderen over het KNIL, ook vanwege de kwestie van de backpay natuurlijk. Zelden of nooit komen er nazaten in het nieuws die een anekdote vertellen over een grootvader of vader die resident was, en dan met veel verhalen over het Binnenlands Bestuur, de ambtelijke molen van Nederlands-Indië, het nepotisme en de lange jaren doorgebracht wachtend op promotie, tergend langzaam de rangen opklimmend vanaf controleur te beschikking gesteld. Ook dit zijn de verhalen over de koloniale tijd die van belang zijn. Er waren heus niet alleen militairen, echt niet, Indië was een wereld op zich.