Verlof is een woord dat leuk klinkt: lekker, met verlof.  Vakantie houden. De verlofgangers kwamen uit Indië en trokken naar Den Haag, vaak vol hoop op een goede tijd, op een gevoel van thuis, herkenning en rust. Al te vaak liep het anders.

Stel u voor: een gezin. Man, vrouw en kinderen. Meer smaken waren er toen nauwelijks. Hij had carrière gemaakt en kon nu terug naar patria. Of er was een zieke, die een koud klimaat nodig had. De kinderen moesten naar school en de ouders reisden mee. Hier, in Nederland, zou het goed komen of ten minste beter gaan. Kassian, zeg ik in stijl.

Die arme mensen.
Hier werden ze gezien als wandelende portemonneetjes, want o, die foto's uit Indië van de grote huizen en de bedienden. Die verlofgangers moesten wel rijk zijn. Dus werden ze aan alle kanten opgelicht. Aan de Groothertoginnelaan 95 zetelde al snel de Indische verlofganger, de vereniging waar men elkaar waarschuwde. Een informatiebureau met een eigen blad. Het was hard nodig.

Na hun Indische jaren hoorden de verlofgangers niet meer hier maar ook niet echt daar. Eigenlijk nergens. Terwijl ze juist dát zo graag wilden. Het is dat ontheemd zijn van mensen dat me raakt. Ze kwamen in de huizen waar ze ooit gewoond hadden, maar die huizen leken nu kleiner en gehoriger dan ze zich herinnerden. De familie wilde alles weten maar kon niets begrijpen van het leven in de oost. Het was hier zo dúúr en het verlofstraktement dwong tot bezuinigingen. Veel verlofgangers wilden al voor het einde van hun verloftijd terug, maar dat was lastig uit te leggen aan iedereen. Dus trok men naar elkaar toe. Om de ervaringen te delen.

Wat zou ik graag een tijdje in dat kantoor aan de Groothertoginnelaan 95 zitten om te luisteren. Want de verlofgangers waren degenen die door het heimwee een band kregen. Aan elkaar konden ze alles zeggen: hoe duur het pension was en hoe slecht het eten, de rare vragen die ze kregen, het verlangen naar Indië dat toch meer thuis was geworden dan ze dachten, en waar ze straks toch oud moesten worden, daar of hier.

Heimwee doet iets met een mens. Het maakt zacht van binnen. Het opent het hard voor liefde, verlangen, herinneringen, en eromheen zit een randje pijn, zodat alles nóg mooier wordt dan het ooit zou kunnen zijn.

www.kolonialezaken.nl