Er zijn momenten waarin ik besef dat de Indische cultuur haaks staat op de Hollandse cultuur van gewoon doen, wat gek genoeg is, en voor de meeste mensen is dat ook zo, getuige het nieuws en het straatbeeld, maar dit terzijde.

Dit gaat over hormat.

Ik begrijp dat in gradaties van invoelen. Gewoon zeggen: hormat is eerbetoon, dat is niet genoeg. Je bent niet klaar met een zondags bosje bloemen bij een grafsteen. Ten eerste, die grafsteen is er niet altijd, ten tweede hormat gaat dieper.

Het is bijvoorbeeld denken aan degenen die voor ons gingen, die ons deze plaats hebben gegeven in de keten van generaties in de familie. En dan niet alleen denken op Vaderdag dan wel Moederdag of de Kerst, maar aldoor-aldoor. Zoals de zon schijnt op een zomerdag en het dagelijks leven zijn gang gaat. Zoals er een volle maan kan zijn, alles verlichtend, terwijl je doorslaapt, al was het wel even een moment, dat zien van de volle maan.

Denken met respect en daardoor iets van ontroering, en daarin zit dan weer iets van compassie. Want elke generatie heeft eigen leed, er is een oorlog of de dreiging ervan, dat is per tijdvak weer anders en het vraagt van ons begrip. Hormat is misschien wel vooral emotie, en de erkenning van de ander.

Ja, het is puzzelen en tasten, en helemaal zeker van mijn zaak ben ik ook niet, als helemaal Hollands zijnde. Misschien is het daarom juist voor mij van belang, iets kunnen begrijpen van het wezensvreemde. Ik schrijf immers over het vooroorlogse Indië en ik help anderen hun familieverhaal op papier te zetten. Het is toujours  Indië hier in huis, zelfs mijn jonge huiskater Ollie geeft kopjes aan boeken over  Indië. Een andere cultuur en ook nog eens een andere tijd. Alleen al de foto's van toen laten dat zien: vrijwel altijd goedgeklede mensen, vrijwel niemand is te dik. Er is een elegantie van je weten te bewegen. Zie zoiets eens te begrijpen, vanuit deze tijd. Dat raakt ook aan hormat.

Voor mij is hormat nu vooral dat ene, het willen begrijpen, wat zonder oordeel moet. Zo werk ik nu aan mijn biografie van de generaal Van der Heijden. Als ik begin met een eigen mening, zie ik alleen argumenten die zo'n mening ondersteunen. Beter is een voorzichtigheid, een andere tijd, een ander mens, het beste is behoedzaam zijn.

https://www.indischeschrijfschool.nl