Voor de KNVB Campus in Zeist protesteerde Amnesty International onlangs tegen het WK voetbal van 2034. Dat wil zeggen, tegen het toewijzen van de organisatie daarvan aan Saoedi Arabië. Zes vrouwen hadden zich uitgedost als scheidsrechter. Ze bliezen op een fluitje. Hielden allemaal een rode kaart omhoog, zo groot als een plaat van een systeemplafond. En stonden achter een horizontaal spandoek met een woordspeling waar zelfs Fons Jansen zich voor zou hebben geschaamd: 'KNVB, zet mensenrechten niet buitenspel'. Alsof onze Bond dat zou kunnen.

In december 2010 kreeg Qatar het WK voetbal van 2022 toegewezen. Journalisten klommen in de hoogste bomen. Ze veroordeelden KNVB, bestuurders, trainers en voetballers, omdat die zich in hun ogen onvoldoende uitten tegen het organiseren van zo’n groot evenement in een land dat mensenrechten schendt. Die protesten hielden aan, zelfs tot ver na het WK. Maar helpen? Nee, dat deden ze niet.

Isabel Perón en Jorge Videla

Drie jaar voordat het WK van 1978 in Argentinië begon, trok Voetbal Internationals hoofdredacteur Joop Niezen hard en goed onderbouwd aan de bel. In de artikelenreeks ‘Argentijns dagboek’ toonde hij zijn lezers objectief en zeer ontboezemend hoe het Zuid-Amerikaanse land ervoor stond, en niet alleen sportief. Die meesterlijke reportages zijn onder meer terug te lezen in Niezens in 2016 verschenen boek ‘Drie corners pinantie’. Dat zo’n onevenwichtig land als Argentinië het WK voetbal had gekregen – terwijl ook Nederland en België zich bij de FIFA als gezamenlijke organisator hadden aangeboden – was onverstandig en eigenlijk onacceptabel, daar was iedereen het zowel toen als anno 2024 over eens.

Een jaar na Niezens observaties werd zijn gelijk bewezen. De niet alleen uiterlijk sterk op Adolf Hitler gelijkende Jorge Videla was in Argentinië aan de macht gekomen, door als luitenant-generaal en hoofd van de militaire junta op 24 maart 1976 met geweld de regering van Isabel Perón af te zetten. Sla het Internet erop na en probeer het in 2008 verschenen fraaie boekwerk ‘Voetbal in een vuile oorlog’ van Iwan van Duren en Marcel Rȍzer nog ergens op de kop te tikken. De rillingen lopen alsnog over je rug.

Bloed aan de paal

In ons land werd in 1978 geprotesteerd dat het een aard had. Freek de Jonge en Bram Vermeulen, Neerlands Hoop in bange dagen, trokken het land door met hun theatershow ‘Bloed aan de paal’, met als doel het WK in Argentinië te boycotten. Had het effect? Niet in het minst. Videla en zijn trawanten kregen kramp in de kaken van het lachen. Wie tegen hun bewind was en zich roerde, werd van zijn bed gelicht, in een vliegtuig gestopt en kilometers hoog boven de Rio de la Plata vriendelijk verzocht uit te stappen, zonder parachute.

En was je een Dwaze Moeder, omdat je, rondjes lopend op de Plaza de Mayo, graag van meneer Videla wilde weten wat hij met je plotseling verdwenen zoon had gedaan, dan mocht je daar achter de tralies verder over nadenken. Met z’n twintigen in een hok van vijf bij vijf meter, dan had je in elk geval aanspraak. En Videla zelf? Die stond op 25 juni 1978 te shinen op de tribune van Buenos Aires toen de net zo meedogenloze Argentijnse aanvoerder Daniel Passarella na de 3-1 tegen Oranje de Wereldbeker omhoog hield. Naast hem: João Havelange. De FIFA-dictator was net zo blij als de Argentijnse. Het evenement was geslaagd, maar belangrijker: er was heel veel geld verdiend. En mensenrechten? Wat waren dat ook alweer?

The root of all evil today

Geld, daarom draait het natuurlijk eerst en vooral. Mensenrechten en het eventueel schenden daarvan, de FIFA haalt de schouders op. Ook als er straks 10 of misschien wel 20 of 30 grotere voetballanden zijn die collectief het WK in Saoedi-Arabië boycotten. Dan nodigen ze toch gewoon 10, 20 of 30 andere landen uit, niks aan de hand, want de FIFA-ranking gaat tot en met nummer 211, Eritrea. Aan het WK van 2034 nemen 48 landen deel. Op dat van 2026 in de USA, Canada en Mexico, en van 2030 in Marokko, Portugal en Spanje trouwens ook. Maar in die landen schijnt het met de mensenrechten wel mee te vallen…

Praten over mensenrechten en het mogelijk schenden daarvan, is goed bedoeld maar zonde van de tijd en energie. Dus gaat er ooit iets veranderen? De vraag is retorisch. Pink Floyd omschreef het in 1973 klip en klaar: Money is the root of all evil today. Ook in het voetbal, of we het nu willen of niet. Maar wie vindt dat hij of zij moet protesteren tegen het schenden van mensenrechten in organiserende landen, moet dat vooral blijven doen. Wie weet wordt de FIFA op een dag wakker. Of krijgen ze daar in Genève zelfs gewetenswroeging. We blijven hopen.