Wat oude foto's betreft, is de belangrijkste vraag niet zozeer wie de foto nam, maar vooral wie er zonder naam of toenaam gekiekt zijn. Mensen in de hoek van een foto. Op de achtergrond. Je moet goed kijken om ze te zien, en dan komen ze tevoorschijn. Zo ontdek ik op oude foto's vaak de zeebaboe. Zij was een Indonesische vrouw die tijdens de scheepsreis Indië-Nederland als kinderoppas werkte. Een vakvrouw.

Ik zeg dus niet: kindermeisje. Dat klinkt me te kleinerend. We hebben het hier immers over veelal volwassen vrouwen. Ze maakten dienstreizen en hadden in de late jaren 1930 een eigen bond. In een krant las ik over een zeebaboe die grond aankocht, de familie onderhield, later de aanschaf van een karbouw financierde en zo waarschijnlijk een legende werd in de familie, en terecht.  Een ongelofelijk zelfstandige vrouw, en dat in de eerste decennia van de vorige eeuw, toen Nederlandse vrouwen druk waren met het verkrijgen van stemrecht.

In het kantoor van de Rotterdamse Lloyd aan de Korte Vijverberg nummer vijf kon je passage naar de Oost boeken. Het kantoor opende de deuren in 1932. De  Lloyd had veel schepen die naar Indië voeren en dus ook veel passagiers die tevreden gehouden moesten worden, anders gingen ze naar de concurrent. Een bijzondere service van de  Lloyd was het aanbieden van de diensten van een zeebaboe. Handig wanneer je als passagier drukke kinderen hebt. Het kantoor is tegenwoordig iets vaags als 'Huis van Europa', maar de naam Rotterdamse Lloyd is gelukkig gebleven, in steen gebeiteld  boven de toegangsdeur. Goed kijken, en dan ziet u het.

Ja, 1932. Iedereen denkt dat het koloniale verleden verder weg ligt, maar dat is niet zo. Een paar generaties geleden was het er nog, in het alledaagse leven. Mensen kochten passage op een boot, voeren heen, kwamen terug, bleven of gingen weer, daar en hier. En op de fotos die ze maakten, staat hier en daar een Indonesische vrouw in een hoek of ergens achteraan, met nooit eens een naam achterop de foto geschreven. Een hele beroepsgroep, onzichtbaar in onze fotoherinneringen. Ik weet dat ze er waren. De Lloyd had ze, in kranten adverteerden de zeebaboes zelf, er zijn enkele romans waarin ze voorkomen en dan is er de bond van zeebaboes nog. Veel is voorbij en vergeten, maar nog niet alles is verloren, nog lang niet.

www.kolonialezaken.nl