Kent u dat, dat u ergens loopt en dan steeds aan hetzelfde moet denken, elke keer weer en weer? Dat heb ik met de Sweelinckstraat. Daar studeerde ooit Jacques van Helsdingen aan de Nederlands-Indische Bestuursacademie. Maar ik denk aan zijn echtgenote, Beata van Helsdingen-Schoevers, en dan voel ik me meteen blij.

Beata verdient het beroemder te zijn dan ze is. Ze schreef voor de belangrijkste Indische kranten 'causerieën', onderhoudende essays over cultuur en actualiteit. En ze ontwikkelde zich als declamatrice, dus iemand die kon voordragen, de overtreffende trap van uit het hoofd teksten zeggen. Wie doet dat nog? Je hoort soms in podcasts een uitzonderlijke stem, maar verder weinig.

In Indië genoot ze een zekere faam en naam, aan het begin van de twintigste eeuw. Ze trouwt en gaat met Jacques naar Nederland - daarmee komt de Sweelinckstraat in mijn innerlijke beeldbank. We zijn dan in 1910, hartje koloniale tijd, met bijbehorende normen voor een vrouw. Idealiter blond en blank, Hollands sprekend. Beata evenwel bezat een wat ze noemde 'Italiaanse teint', ze had donker haar en ze sprak Nederlands, maar dat is iets anders dan Hollands. Ik vermoed dat ze met een Indisch accent sprak.

Hier in het Haagje neemt ze declamatielessen. Zwoegen op de correcte uitspraak. Klanken bestuderen en eindeloos oefenen. Hollands betekende accentloos, en hoe Hollandser iemand sprak, hoe hoger de waardering. Gezien de ambitie van Beata om carrière te maken als declamatrice, moet ze hard gewerkt hebben. Ze nam les bij de dan bekende actrice Alida Tartaud-Klein, die we nu nog alleen kennen van de naar haar vernoemde pleinen.

Wel erg voor haar Jacques, denk je dan meteen. Komt hij thuis uit de Sweelinckstraat, heeft hij een vrouw die hardop aan haar klankkleuren werkt. Er zijn huwelijken op minder gestrand.

Tegen beter weten in hoop ik dat er nog ergens een opname ligt van de stemmen uit het oude Indië. Hoe klonk dat toen, voor de Eerste Wereldoorlog, een Indisch accent? En wat was het Hollands dat hoger stond aangeschreven? Er zijn veel foto's uit die tijd, ook van Beata, maar bij de visuele rijkdom steekt de armoede van de audio schril af.

Wat blijft, is het besef hoe ingrijpend de koloniale tijd was, in grote en kleine zaken. Netjes behoren te spreken, zich moeten voegen naar wat 'normaal'  was, zoiets dwingends, daar denk ik aan wanneer mijn tram langs de Sweelinckstraat gaat.

www.kolonialezaken.nl