Het aantal mannen met zaadbalkanker is de afgelopen 25 jaar verdubbeld. Per jaar krijgen 800 – vaak jonge mannen tussen de 15 en 40 jaar – kanker aan hun zaadballen. En dat aantal loopt nog altijd op. Mannen doen er daarom verstandig aan hun testikels elke maand te controleren op knobbeltjes.
Op elke eerste maandag van de maand klinkt in heel Nederland het luchtalarm. Als het aan de urologen Tahlita Zuiverloon en Arnout Alberts van het Erasmus MC Kanker Instituut ligt, is dat voortaan voor álle jongemannen in Nederland het signaal om de handen in de broek te steken en de zaadballen te controleren op knobbeltjes en verdikkingen. En ja natuurlijk, dat mag gewoon achter slot en grendel in de badkamer of op het toilet.

Zaadbalkankercentrum
Zo’n zelfonderzoek – veel vrouwen doen dat al decennia lang trouw met hun borsten – is van groot belang. ‘Zaadbalkanker moet in een zo vroeg mogelijk stadium worden ontdekt om uitzaaiingen voor te zijn. Als er namelijk uitzaaiingen worden gevonden, volgt een zware behandeling met chemotherapie of bestralingen. Als je er vroeg bij bent, is dat vaak niet nodig’, betogen Alberts en Zuiverloon. Ze zijn beiden verbonden aan het Zaadbalkankercentrum van het Erasmus MC Kanker Instituut.
Hoe het komt dat er zoveel meer mannen worden getroffen door zaadbalkanker, is niet precies bekend. ‘Het risico op het ontstaan van zaadbalkanker wordt voor een groot deel al tijdens de embryonale ontwikkeling, dus voor de geboorte van de man bepaald’, vertellen de urologen.

Oestrogenen
Aanleg kan genetisch zijn. Maar er zijn ook aanwijzingen dat factoren die het moederlijk oestrogenengehalte in de baarmoeder verhogen, de kans op zaadbalkanker vergroten. Dat zouden bijvoorbeeld hormoon verstorende stoffen als PFAS kunnen zijn, die worden gebruikt om plastics week te maken. ‘Maar daar moet echt nog veel meer onderzoek naar worden gedaan.’
Zaadbalkanker is niet te voorkomen, maar het goede nieuws is dat het overgrote deel van de mannen wel geneest van de ziekte. ‘In zijn algemeenheid is het belangrijk om er een gezonde leefstijl op na te houden’, beklemtonen Alberts en Zuiverloon. ‘Maar nog belangrijker is het om regelmatig zelfonderzoek te doen. En als je een knobbeltje voelt: ga snel naar je huisarts. Als die denkt dat het zaadbalkanker kan zijn, zal zij of hij je doorsturen naar een uroloog voor verder onderzoek.’

CT-scan
De uroloog zal de zaadballen onderzoeken, onder andere door een echo te maken. Er volgt dan ook vaak een CT-scan en bloedonderzoek om te kijken of er uitzaaiingen zijn. ‘Als het inderdaad zaadbalkanker is,  wordt de aangedane zaadbal in principe binnen 3 dagen operatief verwijderd. Als er geen sprake is van uitzaaiingen is er geen aanvullende behandeling nodig.’
Zijn die uitzaaiingen er wel, dan is een zware behandeling van chemo en/of bestraling nodig. ‘Door zelfonderzoek wordt de kans groter dat je afwijkingen in een vroeg stadium vindt. Dan hoeft de behandeling niet zwaarder te zijn dan strikt noodzakelijk. Chemotherapie en bestraling kunnen op latere leeftijd zorgen voor meer risico op hart- en vaatziekten en andere vormen kanker. Plus: bepaalde behandelingen kunnen effect hebben op de vruchtbaarheid. Belangrijk is het dan om een eventuele kinderwens te bespreken met de uroloog.’