De gemeenteraad van Den Haag heeft ze op links en rechts: ‘zetelrovers’. Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken vindt dat gemeenten, zoals Den Haag, er goed aan zouden doen te onderzoeken hoe ze ‘zetelroof’ kunnen tegengaan. De bewindsvrouw raadt gemeenten aan om de Tweede Kamer, die het voor leden minder aantrekkelijk heeft gemaakt om zich los te maken van hun fractie, daarbij als voorbeeld te nemen.

Blijkens eigen onderzoek van De Telegraaf komt het steeds vaker voor, dat raadsleden hun partij de rug toekeren, maar hun zetel behouden. Veel partijen proberen het probleem van tevoren wel met onder meer screenings te voorkomen, maar erkennen tegelijkertijd ook machteloos te zijn als een dissident koste wat kost de zetel wil behouden.

De gemeenteraad van Den Haag bestaat momenteel voor bijna 10% uit dergelijke ‘zetelrovers’. Vier van de 45 raadsleden deden de stoelendans. Chris van der Helm (ex-PVV) begon Groep van der Helm (maar is inmiddels gewoon VVD’er), Bart Brands (eveneens ex-PVV) lanceerde Groep Brands, Mustafa Okcuoglu (ex-GroenLinks) startte Groep Okcuoglu en Rachid Guernaoui verkaste nog tijdens deze collegeperiode van grootste coalitiepartij D66 naar oppositiepartij Groep de Mos.

Landelijk vragen CDA, PvdA en GroenLinks kandidaten van tevoren een verklaring te ondertekenen. De VVD deed dit bij de meest recente Tweede Kamerverkiezingen al, ofschoon zo’n verklaring juridisch waardeloos is. De wet is hier immers duidelijk over. Kamerleden, en op gemeentelijk niveau raadsleden, worden op persoonlijke titel benoemd.

Onwenselijk

Ook minister Ollongren wijst erop dat “volksvertegenwoordigers geen werknemers zijn van een politieke partij en kritisch en onafhankelijk moeten kunnen opereren.” Maar: “Tegelijkertijd is het onwenselijk als politici afsplitsen vanwege persoonlijke ambities of belangen.”

De VVD benadrukt dat het vooral belangrijk is om van tevoren te screenen en geen onbekenden hoog op de lijst te zetten. Ook de SP noemt bekendheid met en vertrouwen in de kandidaten als belangrijke factor. Daarnaast moeten lokale SP-afdelingen goedkeuring van het landelijk bestuur krijgen om mee te doen. “Dat zijn vaak mensen die al jaren actief zijn,” zegt partijvoorzitter Ron Meyer. En dan is er nog de welbekende afdrachtsregeling. “Bij ons doe je het niet voor het geld. Dat is al direct een heel duidelijke keuze.’’

Bij D66 worden geen verklaringen ondertekend, maar wordt wel geprobeerd het risico op zetelroof zo klein mogelijk te maken. Zo moet iemand bijvoorbeeld minimaal een half jaar lid zijn van de partij om zich kandidaat te stellen. Maar een woordvoerder erkent dat als iemand écht zijn zetel wil meenemen, daar weinig aan te doen valt. “Er is nou eenmaal een wettelijk recht dat mensen hebben.’’

(minister Kajsa Ollongren wil dat gemeenten zoals Den Haag zich wapenen tegen 'zetelroof'; foto: ANP)