De Haagse PVV dient morgen een motie van wantrouwen in tegen burgemeester Pauline Krikke. Dat is niet alleen voorbarig en onzorgvuldig, het getuigt bovendien van doorzichtig opportunisme. De partij met in de politieke praktijk van alledag maar één agendapunt (islamisering) is bij de afgelopen raadsverkiezingen gereduceerd van 7 tot 2 zetels en zal incidenten zoals aan het Johanna Westerdijkplein aangrijpen om opnieuw relevantie proberen te claimen. Gezien de lauwe reacties op de voorgenomen motie lijkt de PVV inmiddels een roepende in de woestijn geworden; voor de inwoners van Den Haag met een niet-westerse achtergrond die hier hun best doen een gelijkwaardig bestaan op te bouwen, en dat voor een groot deel gelukkig al leiden, moet die constatering een opluchting zijn. Het zaaien van verdeeldheid brengt louter ellende.

Tegelijk is dit geen pleidooi om PVV-raadsleden Karen Gerbrands en Willie Dille weg te zetten als de nieuwe jokers van het stadhuis. Zij waren de eersten die aandrongen op het debat van morgen, spraken daarbij glasheldere woorden zonder verdoving en zijn de luizen in de pels van het bestuur. In een land waar ‘het fotorolletje van Srebrenica’ en ‘het bonnetje van Fred Teeven’ zomaar kunnen verdwijnen - en waar nu ook ‘het briefje over Malek’ onbekend bleek bij de burgemeester, de hoofdofficier en de hoogste politiebaas van Den Haag - blijven zulke politici nodig, hoe luidruchtig en ongenuanceerd ze soms ook zijn.

Want dat de motie van de PVV het niet zal halen, is vooralsnog net zo evident als dat burgemeester Pauline Krikke de gemeenteraad wat heeft uit te leggen.

Tot nu toe hebben steeds twee vragen centraal gestaan: handelde de 31-jarige inwoner van Den Haag van Syrische origine bij de drievoudige steekpartij op Bevrijdingsdag uit terroristische motieven, of is hij gewoon knettergek? Het Openbaar Ministerie kan dat nog niet met zekerheid zeggen, het onderzoek loopt nog en de dader legt bovendien wisselende verklaringen af. Gaat het om een ‘terroristische daad’, dan komen uiteraard de vervolgvragen: handelde Malek alleen, was hij onderdeel van een (Haagse) terreurcel en moeten de veiligheidsrisico’s in stad en land worden bijgesteld? Pleegde hij zijn daad als psychiatrisch patiënt en/of in een psychose - wat op dit moment het meest aannemelijk lijkt - dan is de vraag of een onverwerkt oorlogstrauma hier mogelijk een rol heeft gespeeld, en of zich in Den Haag onder de honderden vluchtelingen uit Syrië misschien nog meer emotionele tijdbommen bevinden.

Eerdere uitlatingen

Met name die laatste informatie is essentieel, ook bezien in het licht van eerdere uitlatingen van de politie dat het aantal verwarde personen de eenheid in Den Haag boven het hoofd dreigt te groeien. De Haagse politie maakte eind februari bekend zich grote zorgen te maken en registreerde in 2017 liefst 10.800 gevallen, van wie bijna de helft alleen al in de stad Den Haag. De ernst van de incidenten neemt bovendien toe. “Verwarde mensen doden meer mensen dan terreur,” zei de Rotterdamse korpschef Frank Paauw destijds zelfs; profetische woorden met de kennis van nu.

Het is vanzelfsprekend van een ongekende knulligheid dat uitgerekend burgemeester Pauline Krikke, hoofdofficier van justitie Bart Nieuwenhuizen en hoogste baas van de politie-eenheid Den Haag Paul van Musscher geen van drieën van het bestaan wisten van ‘het briefje over Malek’ waarin werd gewaarschuwd voor een ‘terroristische daad’ door de 31-jarige man die nu vastzit in het Penitentiair Ziekenhuis van Scheveningen op verdenking van een drievoudige poging tot moord; terwijl juist uitgebreid onderzoek was gedaan naar aanleiding van die anonieme melding en de bevindingen bovendien waren besproken door de ondergeschikten van de ‘driehoek’, verenigd in het zogeheten Veiligheidshuis, het samenwerkingsverband van de gemeente Den Haag, de politie-eenheid Den Haag, het Openbaar Ministerie, Reclassering Nederland, GGZ reclassering Palier, Leger des Heils reclassering, gevangeniswezen, GGZ Parnassia Bavo, Raad voor de Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg, HALT en het Steunpunt Huiselijk Geweld.

Een menselijke fout, noemde politiechef Paul van Musscher het. “De bevindingen van het onderzoek zijn niet in het systeem verwerkt.” Verwijtbaar? Zonder twijfel. In die mate dat er koppen moeten rollen? Dat valt nog te bezien. Publiek geheim is dat het nog altijd een chaos is bij de politie, sinds Ivo Opstelten zijn Nationale Politie er bij de korpsen doorheen heeft geramd, en de diverse regionale eenheden, zoals Den Haag, nu voornamelijk statistieken voor de minister zitten op te hoesten.

Pijnlijk beeld

Uiteraard is dat geen excuus voor menselijk falen. Tegelijk schetst het wel een pijnlijk beeld van de huidige technocratie bij de politie, waarin het invoeren van data in een computer blijkbaar cruciaal is voor de vraag of informatie van ondergeschikten over een potentieel gevaarlijke psychiatrische patiënt uiteindelijk het niveau van de beslissers bereikt. Tenzij Van Musscher honderden van deze Malek’s te verwerken heeft, dan wordt het een ander verhaal. Van Musscher legt geen politieke verantwoording af, de burgemeester - verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid - wel. De politie is dienaar van de wet, piept zelden, zelfs niet als het kraakt, maar heeft de burgemeester wel in haar hemd gezet door deze fout te maken; zij mag dat morgen oplossen.

De gevraagde uitleg door de burgemeester kent twee kanten; die over de zaak zelf, voor zover het onderzoek het prijsgeven van uitgebreide informatie in dit stadium al toelaat; en die over haar eigen communicatie direct na de steekpartij. Met name over dat laatste valt de PVV, en in een genuanceerde vorm Groep de Mos ook. Dat Krikke de stad zou hebben voorgelogen door bewust informatie achter te houden, zoals de PVV haar keihard verwijt, is onzin, in die zin dat er geen enkele aanwijzingen voor zijn. Bovendien: over een deel van die informatie (‘het briefje’) beschikte zij op dat moment niet eens. Wie de artikelen er nog eens op naslaat, kan concluderen dat Krikke formeel gezien eigenlijk niets fouts heeft gezegd.

Maar dat is de formele kant van het verhaal. Correcte informatie is niet altijd relevante informatie, laat staan afdoende informatie. Burgemeester Krikke (9 mei 1961) is van een generatie die is opgegroeid met gedrukte media; die waren van een andere snelheid. Melden dat er ‘op dit moment geen signalen zijn dat er meer speelt’, wekt in deze tijden van gebrekkig vertrouwen in politieke autoriteiten argwaan als het publiek via sociale media vrijwel tegelijkertijd signalen ontvangt over een man met een baard, een mutsje, groen gewaad, die bovendien Alluha Akbar roept en - volgens ooggetuigen - ook nog eens kalm kelen loopt door te snijden.

Koningin Máxima

Door de opkomst van nieuwe media ontstaan verschillende waarheden en realiteiten. Het is aan de burgemeester om die kundig uit elkaar te houden, zonder ze voor elkaar te verstoppen. Dat vergt voor een ‘eerste burger’ wellicht een nieuwe vorm en inhoud van communiceren. Aardig voorbeeld is allicht de innemende reactie van koningin Máxima op de open brief en videoboodschap van Nadia Rashid, de moeder van de nu vierjarige Insiya die ontvoerd is naar India. Het was in de tijd van koningin Beatrix ‘not done’ om publiekelijk op zo’n brief te reageren, dat gebeurde achter de schermen. Máxima realiseert zich dat we in andere tijden leven. Ook burgemeester Krikke heeft er het inlevingsvermogen voor; dat heeft zij eens en andermaal bewezen tijdens haar bezoeken bij nacht en ontij aan slachtoffers van uiteenlopende incidenten in de stad. Misschien is het uiteindelijk slechts een kwestie van minder krampachtig zijn, en minder spitsroeden lopen, en verder groeien in een moeilijke rol.

Gezien de ongekende uitdagingen waar de stad voor staat - financieel, sociaal en multicultureel - kan zij een sterk college en dus dito wethoudersteam goed gebruiken. Ook vanuit dat perspectief bezien zou de coalitie die nu in de maak is, wel eens zeer welkom kunnen zijn. Het pragmatische realisme van Groep de Mos en VVD en de meer ideologische aanpak op sociale grondslag van D66 en GroenLinks zouden een unieke combinatie vormen, en wel eens op precies het juiste moment kunnen komen; met burgemeester Pauline Krikke als hun voorzitter.

(tekst: Frank Hitzert)